Το κάστρο Pierrefonds, το μεσαιωνικό κάστρο που επανασχεδιάστηκε υπό τον Ναπολέοντα ΙΙΙ

Στην καρδιά της περιοχής Oise, το κάστρο Pierrefonds, 80 χλμ. από το Παρίσι, στέκεται σαν ένα ανοιχτό βιβλίο ιστορίας στις σελίδες του Μεσαίωνα, που ξαναγράφτηκε από τη φαντασία του Eugène Viollet-le-Duc υπό τον Ναπολέοντα ΙΙΙ. Αυτό το μνημείο, ένα μείγμα μεσαιωνικού παρελθόντος και αρχιτεκτονικής φαντασίας, προσφέρει μια καθηλωτική εμπειρία μέσα από τα μεγαλοπρεπή δωμάτια, τους εντυπωσιακούς πύργους και τις μυστηριώδεις κρύπτες του. Σας ταξιδεύουμε σε ένα ταξίδι ανακάλυψης...

Το κάστρο Pierrefonds, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, είναι το αποτέλεσμα μιας πλούσιας ιστορίας που ξεκίνησε πολύ μετά την κατασκευή του αρχικού φρουρίου του 11ου αιώνα. Το 1397, υπό την ώθηση του Λουδοβίκου ντ' Ορλεάν, κόμη του Βαλουά και αδελφού του Καρόλου ΣΤ', άρχισε η κατασκευή του νέου αυτού φρουρίου με σκοπό την εδραίωση της επιρροής του και την αντιμετώπιση του αντιπάλου του, Jean Sans Peur, δούκα της Βουργουνδίας. Το κάστρο, μέρος ενός συνόλου με εκείνα του Coucy και του La Ferté-Milon, αντιπροσωπεύει ένα κόσμημα της μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής, με τις αμυντικές καινοτομίες του, όπως οι στρογγυλοί πύργοι και τα ψηλά παραπετάσματα, που το καθιστούσαν ουσιαστικά άτρωτο εκείνη την εποχή.

Ωστόσο, μετά τη δολοφονία του Λουδοβίκου της Ορλεάνης το 1407, το κάστρο παρέμεινε ακατοίκητο μέχρι τον 17ο αιώνα, όταν χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο από τους αντιπάλους του Λουδοβίκου XIII. Η περίοδος αυτή σηματοδότησε το τέλος της μεσαιωνικής του δόξας, καθώς η έλευση του πυροβολικού κατέστησε τις άμυνές του παρωχημένες, με αποτέλεσμα τη διάλυσή του με διαταγή του βασιλιά το 1617. Τα ερείπια, σιωπηλοί μάρτυρες αυτού του περασμένου μεγαλείου, ενέπνευσαν το ρομαντικό κίνημα του 19ου αιώνα, προσελκύοντας καλλιτέχνες και περίεργους παρά την ερειπωμένη κατάστασή τους.

Η αναγέννηση του Pierrefonds ξεκίνησε επί Ναπολέοντα Γ', ο οποίος θέλησε να μετατρέψει τα ερείπια σε αυτοκρατορική κατοικία και το 1857 ανέθεσε στον Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc, διάσημο για το έργο του στην Carcassonne και την Παναγία των Παρισίων, να τα αποκαταστήσει. Λέγεται ότι ο Ναπολέων Γ' δίσταζε μεταξύ της αποκατάστασης του Château de Pierrefonds και του Château de Lavardin, στην περιοχή Loir-et-Cher. Η αυτοκράτειρα Ευγενία, που ήθελε να οδηγήσει διακριτικά την απόφαση υπέρ της προτίμησής της, λέγεται ότι πρότεινε να αφήσει τη μοίρα να αποφασίσει με κλήρωση. Ωστόσο, για να εξασφαλίσει το αποτέλεσμα, έγραψε έξυπνα "Pierrefonds" στα δύο κομμάτια χαρτιού που χρησιμοποιήθηκαν για την κλήρωση, σφραγίζοντας έτσι τη μοίρα του κάστρου.

Το τέχνασμα της αυτοκράτειρας Ευγενίας δεν καθόρισε μόνο την τύχη του κάστρου Pierrefonds, αλλά σηματοδότησε και την αρχή μιας θεαματικής μεταμόρφωσης. Υπό την ηγεσία του Viollet-le-Duc, ο πύργος μετατράπηκε σε μια πολυτελή αυτοκρατορική κατοικία, αντανακλώντας ένα ρομαντικό μεσαιωνικό ιδεώδες. Το έργο, που ξεκίνησε το 1857, αποσκοπούσε στην αναδημιουργία ενός εξιδανικευμένου ιπποτικού παρελθόντος, απόλυτα σύμφωνο με τη φιλοσοφία αποκατάστασης του Viollet-le-Duc, για τον οποίο η αποκατάσταση ενός μνημείου σήμαινε την επαναφορά του στην τέλεια μορφή. Τελικά, η αυτοκρατορική οικογένεια δεν έζησε ποτέ εδώ. Μετά την πτώση της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, οι εργασίες σταμάτησαν και ο πύργος περιήλθε στην ιδιοκτησία του κράτους. Ανοίχτηκε στο κοινό το 1867 ως μουσείο μεσαιωνικής τέχνης. Για το λόγο αυτό, ορισμένα από τα δωμάτια του κάστρου Pierrefonds είναι αδιακόσμητα και ορισμένα από τα έπιπλα λείπουν.

Σήμερα, το Château de Pierrefonds, το οποίο διαχειρίζεται το Centre des Monuments Nationaux, δεσπόζει περήφανα πάνω από το χωριό, προσελκύοντας χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Αυτοί έρχονται για να θαυμάσουν το επιτυχημένο μείγμα μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής και αρχιτεκτονικής της Δεύτερης Αυτοκρατορίας και για να βυθιστούν στην ιστορία και τον πολιτισμό αυτού του επανεφευρεθέντος τόπου.

Επίσκεψη στον πύργο

Καθώς ανεβαίνετε στο κάστρο από το χώρο στάθμευσης, θα ανακαλύψετε τους 8 μεγάλους αμυντικούς πύργους που περιβάλλουν το κτίριο, καθένας από τους οποίους κοσμείται από αγάλματα των Preux Chevaliers. Ο πρίγκιπας Λουδοβίκος ντ' Ορλεάν είχε κατασκευάσει επτά μεγάλα αγάλματα του "Preux" και τα τοποθέτησε σε κόγχες. Οι μορφές του Ιουλίου Καίσαρα και του Καρλομάγνου δεσπόζουν στους υψηλότερους πύργους, ενώ ο βασιλιάς Αρθούρος και ο Μέγας Αλέξανδρος κοσμούν τη νότια πρόσοψη. Στα δυτικά είναι ο Γοδεφρείδος ντε Μπουγιόν, ο Ιησούς του Ναυή και ο Έκτορας της Τροίας. Ο Ιούδας Μακκαβαίος απουσιάζει και ο βασιλιάς Δαβίδ, ο ένατος ιππότης, γιορτάζεται στο παρεκκλήσι. Τα γλυπτά αυτά, σοβαρά αλλοιωμένα από τον χρόνο, ανακατασκευάστηκαν πιστά κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης που πραγματοποίησε ο Viollet-le-Duc, με εξαίρεση εκείνο του Έκτορα, το οποίο χρονολογείται από τον 14ο αιώνα και έχει επιβιώσει από τη δοκιμασία του χρόνου. Ο γλυπτός Ευαγγελισμός, ένα γοτθικό έργο που βρίσκεται μεταξύ των πύργων του κάστρου Caesar και Charlemagne, δημιουργήθηκε επίσης κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου της Ορλεάνης.

Η είσοδος του Châtelet του Viollet-le-Duc (μια τάφρος που καλύπτεται από μια γέφυρα έλξης και ένα διπλό θυροφράγμα) οδηγεί σε μια τιμητική αυλή όπου η μεσαιωνική τραχύτητα συναντά την αναγεννησιακή κομψότητα, κατοικημένη από φανταστικά πλάσματα που φαντάστηκε ο αρχιτέκτονας. Η σκάλα πίσω από το άγαλμα του Λουδοβίκου της Ορλεάνης φυλάσσεται από τέσσερα φανταστικά ζώα, σαν σφίγγες, που φιλοτέχνησε ο Emmanuel Frémiet.

Οι στρατώνες, που έχουν μετατραπεί σε εκθεσιακούς χώρους, αποκαλύπτουν την έκταση της αποκατάστασης του πύργου μέσα από σχέδια, φωτογραφίες και μακέτες.

Το παρεκκλήσι, φωλιασμένο στον πύργο του Ιούδα Μακκαβαίου, θυμίζει τη μεγαλοπρέπεια του Sainte-Chapelle, με μια ανώτερη στοά και ένα άγαλμα του Viollet-le-Duc του Αγίου Ιακώβου του Μεγάλου. Το παρεκκλήσι υπέστη ριζική μεταμόρφωση για να αναγεννηθεί από τις στάχτες του. Το εξωτερικό του, που χαρακτηρίζεται από μια λεπτοδουλεμένη βεράντα, ροδόσταγμα και γκαργκόιλ, είναι ένας ζωντανός φόρος τιμής στον γοτθικό ρυθμό. Είναι ίσως το μοναδικό γνωστό θρησκευτικό κτίριο στη Γαλλία που διαθέτει στοά πάνω από το χορό.

Οι φιγούρες που είναι φιλοτεχνημένες στην πύλη του παρεκκλησιού αποτίουν φόρο τιμής σε ιστορικές προσωπικότητες: στα αριστερά είναι ο Λουδοβίκος ντ' Ορλεάν και στα δεξιά του η πριγκίπισσα Βαλεντίνη Βισκόντι, η σύζυγός του. Το κεντρικό άγαλμα είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον επειδή απεικονίζει έναν προσκυνητή του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, με τη μορφή του Eugène Viollet-le-Duc. Κάθε άλλο παρά ματαιοδοξία, η αναπαράσταση αυτή αποτελεί στην πραγματικότητα φόρο τιμής στον γαμπρό του Maurice Ouradou, ο οποίος ανέλαβε το έργο μετά τον θάνατο του Viollet-le-Duc το 1879.

Η Maison Monduit, γνωστή για την εξειδίκευσή της στην κατασκευή στεγών, εργάστηκε αριστοτεχνικά για τη δημιουργία των"καλλιτεχνικών υδραυλικών εγκαταστάσεων" του πύργου, υλοποιώντας τα οράματα του Viollet-le-Duc. Με σημαντικά έργα όπως το άγαλμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην κορυφή του Mont-Saint-Michel, το Άγαλμα της Ελευθερίας και το Λιοντάρι του Belfort στο ενεργητικό της, η εταιρεία επιβεβαίωσε το κύρος της.

Η έκθεση στον επάνω όροφο αποκαλύπτει μια εντυπωσιακή ποικιλία έργων από μόλυβδο και σφυρήλατο χαλκό, καρπό του ταλέντου του εργαστηρίου στο γύρισμα του 19ου αιώνα. Τα πρωτότυπα γύψινα εκμαγεία που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία των γλυπτών που κοσμούν τους τοίχους του κτιρίου εκτίθενται μπροστά σε ένα επιβλητικό τζάκι, μαζί με μοντέλα των εννέα "Preuses". Υπάρχει επίσης ένα μοντέλο της περίφημης Salle des Preuses.

Η αρχοντική κατοικία στεγάζει πλούσια διακοσμημένα δωμάτια σε νεογοτθικό στιλ, συμπεριλαμβανομένης της αίθουσας με τον θυρεό, η οποία αποτελεί πρόπλασμα της Art Nouveau. Η Salle des Preuses (που επί του παρόντος ανακαινίζεται), εμπνευσμένη από το Château de Coucy, με την οροφή της ανεστραμμένης γάστρας του πλοίου, είναι ένα εκθαμβωτικό παράδειγμα του οράματος του Viollet-le-Duc.

Πέρα από τους άψογους λευκούς πέτρινους τοίχους, η αίθουσα υποδοχής θαμπώνει με την πολύχρωμη λάμψη της, ένας χώρος που κάποτε ήταν αφιερωμένος στους συγγενείς της αυτοκρατορικής δυναστείας. Αυτός ο ζωντανός κόσμος διαμορφώθηκε από τη φαντασία του Viollet-le-Duc, ο οποίος εμπνεύστηκε από τη μεσαιωνική χλωρίδα και πανίδα για τη γλυπτική και ζωγραφική διακόσμηση.

Υιοθετώντας τις πανάρχαιες τεχνικές της ζωγραφικής τέμπερας, που ήταν στη μόδα από τον 15ο έως τον 16ο αιώνα, ο καλλιτέχνης ένωσε επιδέξια χρωστικές ουσίες με κρόκο αυγού, κόλλα δέρματος ή αραβικό κόμμι πριν τις εφαρμόσει σε προετοιμασμένο γύψο, ζωντανεύοντας τους τοίχους με μια αξιοσημείωτη ένταση χρώματος. Κοντά στο τζάκι, τα έπιπλα εποχής τραβούν το βλέμμα, συμπεριλαμβανομένου ενός εξαιρετικού καθίσματος πάγκου με ρυθμιζόμενη πλάτη, διακοσμημένου με φυτικά μοτίβα, που σχεδιάστηκε από τον Viollet-le-Duc σε αρμονία με τη γύρω αρχιτεκτονική και διακόσμηση.

Ο αρχιτέκτονας σκόρπισε επίσης χίμαιρες και φανταστικά πλάσματα σε όλο το χώρο, αναδεικνύοντας την ξυλοκατασκευή σε έργο τέχνης. Μέσω αυτών των στοιχείων, ο Viollet-le-Duc εκφράζει το πάθος του για τον Μεσαίωνα και καλεί τους επισκέπτες να βυθιστούν στη συναρπαστική ιστορία του κάστρου. Κοιτάζοντας στην κρεβατοκάμαρα του αυτοκράτορα, ανακαλύπτουμε μια αφηγηματική μεσαιωνική ζωφόρο που απεικονίζει το έπος ενός ιππότη, από τη γέννησή του μέχρι τα ηρωικά του κατορθώματα.

Μέλισσες, το έμβλημα της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα, κοσμούν το τζάκι, ενώ στυλιζαρισμένοι αετοί διακοσμούν τους τοίχους με τη χρήση στένσιλ. Κάτω από την οροφή, μια πορτοκαλί ζωφόρος με μοτίβα εμπνευσμένα από τη φύση θυμίζει περισσότερο Art Nouveau παρά Μεσαίωνα. Οι τοίχοι κοσμούνται επίσης με αρκετούς πίνακες σε κορνίζες που απεικονίζουν το κάστρο Pierrefonds ως "ρομαντικό ερείπιο" πριν από την αποκατάστασή του, προσεκτικά κρεμασμένοι στις επενδύσεις.

Υπάρχει επίσης η αίθουσα των όπλων, η οποία ανακαινίζεται και διακοσμείται με οικόσημα και εραλδικά σχέδια. Τον 19ο αιώνα, η αίθουσα αυτή εξέθετε τη συλλογή όπλων του αυτοκράτορα, κρεμασμένη με επιβλητικά ξύλινα οικόσημα.

Κάτω από τη μεγαλοπρεπή Salle des Preuses βρίσκεται η Salle des Gardes, που σχεδιάστηκε από τον Viollet-le-Duc για να στεγάσει τους μισθοφόρους. Σήμερα, εκθέτει θραύσματα του πρώην κάστρου και ένα εντυπωσιακό μοντέλο της Παγκόσμιας Έκθεσης του 1878.

Εκτίθεται επίσης το μοντέλο του πύργου, που κατασκευάστηκε μεταξύ 1967 και 1878 υπό τη διεύθυνση του Lucjan Wyganowski, κύριου βοηθού του Viollet-le-Duc και επιθεωρητή των έργων στο Pierrefonds από το 1858 έως το 1885, από τους λιθοξόους Amédée Selle père et fils, Lecot fils Victor et Léopold Devillers και Charly Demarle. Εκτέθηκε στην Παγκόσμια Έκθεση του 1878 και στη συνέχεια στο Musée de Cluny το 1879.

Η κρύπτη, προσβάσιμη από μια διακριτική σκάλα, είναι ένας χώρος γεμάτος μυστήριο, όπου εκτίθενται αντίγραφα ξαπλωμένων μορφών από τη Βασιλική του Saint-Denis, σε ένα μαγευτικό σκηνικό ήχου και φωτός, δημιουργώντας τη "σφαίρα των ξαπλωμένων μορφών".

Τοποθεσία κινηματογραφικών ταινιών

Το κάστρο Pierrefonds έχει φιλοξενήσει πολλά διάσημα κινηματογραφικά γυρίσματα, όπως το Papy fait de la résistance (1983), το Les Couloirs du temps : les Visiteurs 2 (1998) του Jean Poiré και το Jeanne d'Arc του Besson (1999), τη σαπουνόπερα Les Rois Maudits (2004) και τη σειρά του BBC Merlin (2008).

Πώς μπορώ να πάω εκεί;

Για να φτάσετε στο Château de Pierrefonds με αυτοκίνητο από το Παρίσι και την περιοχή Ile-de-France, πάρτε την Autoroute du Nord (A1), ακολουθήστε την A104 κοντά στο Roissy-Charles-de-Gaulle και στη συνέχεια πάρτε την N2 προς Soissons. Βγείτε στην έξοδο Crépy-en-Valois και περάστε μέσα από την πόλη, ακολουθώντας τις πινακίδες προς Pierrefonds, αν και η σήμανση δεν είναι τέλεια. Μετά από περίπου 15 χιλιόμετρα γραφικής οδήγησης μέσα από τις κοιλάδες Automne και Valois, θα εμφανιστεί ο πύργος που δεσπόζει στο τοπίο. Υπάρχει δωρεάν χώρος στάθμευσης στην οδό Sabatier, πολύ κοντά στην είσοδο. Εναλλακτικά, χρησιμοποιώντας τους δρόμους με διόδια, μπορείτε να αφήσετε την Α1 στον κόμβο 9 προς Compiègne, να περάσετε από το Lacroix-Saint-Ouen αφού διασχίσετε την Oise και στη συνέχεια να πάρετε την D85 μέσα από το δάσος της Compiègne. Οι επισκέπτες που έρχονται από τη Λιλ ή τη βόρεια Γαλλία μπορούν να πάρουν την Α1 στην έξοδο 11 προς Compiègne, να παρακάμψουν την πόλη και να ακολουθήσουν τον δρόμο D973 προς Pierrefonds. Ο χώρος δεν είναι εύκολα προσβάσιμος με τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Ημερομηνίες λειτουργίας και τιμές

Ο πύργος είναι ανοιχτός για τους επισκέπτες από τις 2 Μαΐου έως τις 4 Σεπτεμβρίου από τις 9.30 π.μ. έως τις 6 μ.μ. και από τις 5 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Απριλίου από τις 10 π.μ. έως τις 5.30 μ.μ. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η τελευταία είσοδος στο μνημείο είναι δυνατή μία ώρα πριν από την ώρα κλεισίματος και ότι το πάρκο κλείνει 45 λεπτά πριν από το κλείσιμο του μνημείου. Οι ετήσιες ημέρες κλεισίματος περιλαμβάνουν την 1η Ιανουαρίου, την 1η Μαΐου και την 25η Δεκεμβρίου.

Η ατομική είσοδος κοστίζει 9 ευρώ. Διατίθενται επίσης διπλά και τριπλά εισιτήρια, τα οποία επιτρέπουν στους επισκέπτες να επισκεφθούν και άλλους πολιτιστικούς χώρους σε κοντινή απόσταση: το διπλό εισιτήριο με το Cité internationale de la langue française στο Château de Villers-Cotterêts κοστίζει 15 ευρώ, ενώ το τριπλό εισιτήριο, το οποίο περιλαμβάνει επίσης το Domaine national du Château de Coucy, κοστίζει 20 ευρώ. Η είσοδος είναι δωρεάν για τους νέους κάτω των 18 ετών, τους νέους ηλικίας 18 έως 25 ετών που είναι υπήκοοι χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή που διαμένουν νόμιμα στη Γαλλία εκτός της ΕΕ, τα άτομα με αναπηρία και τους φροντιστές τους, τους αιτούντες εργασία με την προσκόμιση πιστοποιητικού ηλικίας μικρότερης των 6 μηνών και τους κατόχους έγκυρου εκπαιδευτικού δελτίου. Επιπλέον, η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους την πρώτη Κυριακή του Ιανουαρίου, του Φεβρουαρίου, του Μαρτίου, του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου, καθώς και στις Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Εν ολίγοις, το Κάστρο Pierrefonds είναι μια ζωντανή μαρτυρία της μεσαιωνικής ιστορίας και της δημιουργικότητας του 19ου αιώνα, προσφέροντάς μας μια εμπειρία πλούσια σε ανακαλύψεις. Μέσα στους τοίχους του, το παρελθόν και το όραμα ενός αρχιτέκτονα ενώνονται για να αφηγηθούν μια μοναδική ιστορία που σας προτείνουμε να ανακαλύψετε.