Η Dia de Muertos, επίσης γνωστή ως Ημέρα των Νεκρών, είναι μια από τις πιο εμβληματικές γιορτές του Μεξικού. Η γιορτή αυτή, που αποτελεί συγχώνευση των μεξικανικών παραδόσεων των ιθαγενών και των καθολικών δοξασιών, η οποία πραγματοποιείται γενικά την 1η και 2 Νοεμβρίου κάθε έτους, γιορτάζεται ευρέως σε όλο το Μεξικό, καθώς και σε ορισμένες κοινότητες μεξικανικής καταγωγής σε όλο τον κόσμο, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σήμερα αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, το Dia de Muertos χρονολογείται από την προκολομβιανή εποχή, πολύ πριν από την άφιξη των Ισπανών κονκισταδόρων. Οι αυτόχθονες πολιτισμοί, ιδίως οι Αζτέκοι και οι Τολτέκοι, εφάρμοζαν τελετουργίες για να τιμήσουν τους προγόνους και τους νεκρούς τους.
Οι εορτασμοί αυτοί λάμβαναν χώρα τον Αύγουστο, που συνέπιπτε με το τέλος του γεωργικού κύκλου για τον αραβόσιτο, τα κολοκύθια, τα μπιζέλια και τα φασόλια, αλλά οι Ισπανοί αργότερα άλλαξαν την ημερομηνία για να συμπέσει με την Ημέρα των Αγίων Πάντων και την Καθολική Γιορτή των Νεκρών. Ένας τρόπος για να επιτραπεί η ενσωμάτωση αυτής της ιθαγενικής παράδοσης στο καθολικό θρησκευτικό ημερολόγιο, ένα κλασικό παράδειγμα πολιτισμικού συγκρητισμού και ένας τρόπος για να διαιωνίσουν οι Μεξικανοί τις ιθαγενείς τελετουργίες και πεποιθήσεις τους προσποιούμενοι ότι σέβονται τις χριστιανικές παραδόσεις.
Ωστόσο, η σύνδεση μεταξύ αυτών των προ-ισπανικών παραδόσεων και της σημερινής εκδοχής της Dia de Muertos είναι δύσκολο να διαπιστωθεί, σύμφωνα με τους ιστορικούς, καθώς η τελευταία διαδόθηκε από τη δεκαετία του 1920 και μετά από τις εθνικιστικές κυβερνήσεις που προέκυψαν από την επανάσταση του 1910, οι οποίες επεδίωκαν να καθιερώσουν και να προωθήσουν έναν ενιαίο εθνικό λαϊκό πολιτισμό.
Βασισμένη στην πεποίθηση ότι οι ψυχές των νεκρών επιστρέφουν στη Γη για να επισκεφθούν τους αγαπημένους τους, η Dia de Muertos πραγματοποιείται σε διάφορα στάδια για να γιορτάσει με χαρά τη ζωή και τη μνήμη όσων έχουν πεθάνει. Στην πραγματικότητα, η γιορτή πραγματοποιείται σε δύο ημέρες: η 1η Νοεμβρίου, γνωστή ως Miccaihuitontli, Dia de los Inocentes ή Dia de los Angelitos, είναι αφιερωμένη στην τιμή των παιδιών που έχουν πεθάνει. Η 2η Νοεμβρίου, γνωστή ως Hueymiccalhuitl, είναι αφιερωμένη στους ενήλικες που έχουν πεθάνει.
Για να τιμήσουν τους νεκρούς τους και να τους υπενθυμίσουν ότι τους αγαπούν και δεν τους ξεχνούν, οι οικογένειες ετοιμάζουν στα σπίτια τους βωμούς πολλαπλών επιπέδων, τους λεγόμενους ofrendas, διακοσμημένους με λουλούδια cempasúchil, κεριά, σταυρούς, θυμίαμα και κοπάλ, που συμβολίζουν το πέρασμα από τη ζωή στο θάνατο, τρόφιμα, προσωπικά αντικείμενα και φωτογραφίες του νεκρού. Υπάρχουν επίσης ειδικά ψωμιά που ονομάζονται pan de muerto, γλυκά, ποτά και παραδοσιακά αντικείμενα, όπως calaveras - κρανία από ζάχαρη, σοκολάτα ή πλαστικό - και papel picado - χάρτινα κοψίματα από μεξικανικές χειροτεχνίες.
Τα νεκροταφεία έχουν επίσης κεντρική θέση στους εορτασμούς του Dia de Muertos. Οι οικογένειες επισκέπτονται τους τάφους των αγαπημένων τους προσώπων για να καθαρίσουν, να διακοσμήσουν και να κάνουν προσφορές, ρίχνοντας πέταλα λουλουδιών στο έδαφος και ανάβοντας κεριά για να οδηγήσουν τις ψυχές στους τάφους τους. Ο κατιφέ, ένα φωτεινό πορτοκαλί λουλούδι, είναι ένα από τα πιο σημαντικά λουλούδια της Dia de Muertos, καθώς θεωρείται το λουλούδι των νεκρών, που υποτίθεται ότι οδηγεί τις ψυχές των νεκρών στις οικογένειές τους.
Στις πόλεις και τα χωριά, οι δρόμοι και οι πλατείες διακοσμούνται πολύχρωμα με εορταστικά ντυμένες calacas (σκελετοί) και catrinas (κομψές κυρίες σκελετών). Οι άνθρωποι βάφουν τα πρόσωπά τους για να μοιάζουν με τους ίδιους τους σκελετούς, ενώ οι στολές συχνά κοσμούνται με μοτίβα λουλουδιών και σταυρών. Οι παρελάσεις και οι πομπές είναι επίσης συνηθισμένες σε πολλές μεξικανικές πόλεις, όπου οι συμμετέχοντες φορούν εκκεντρικές στολές και χορεύουν στο ρυθμό της παραδοσιακής μουσικής.
Ωστόσο, αν και η Dia de Muertos είναι μια χαρούμενη και πολύχρωμη γιορτή, πρέπει να σημειωθεί ότι οι πεποιθήσεις και οι παραδόσεις μπορεί να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή στο Μεξικό, ακόμη και μέσα στις οικογένειες. Ορισμένοι προτιμούν μια πιο θρησκευτική προσέγγιση, ενώ άλλοι επικεντρώνονται περισσότερο στην πολιτιστική και εορταστική διάσταση του εορτασμού.
