Powstała w stolicy między 18 marca a 28 maja 1871 r. Komuna Paryska była jedną z konsekwencji wojny francusko-pruskiej (1870-1871). 2 września 1870 r.cesarz Napoleon III poddał się pod Sedanem siłom pruskim. Dwa dni później, 4 września, pomimo sprzeciwu legislatury i pod naciskiem wściekłych paryżan, Léon Gambetta ogłosił obalenie cesarza. Proklamowano Republikę i powołano Rząd Obrony Narodowej, który obiecał kontynuować walkę z armią pruską.
Jednak do 20 września Paryż był oblężony. Podczas oblężenia Paryża, Paryżanie umierali z głodu, a kilku wojskowym nie udało się wyzwolić stolicy. 31 października 1870 r. pierwsza próba utworzenia Komuny Paryskiej również zakończyła się niepowodzeniem.
Paryż ogarnął gniew
W styczniu 1871 r. Paryżanie odkryli, że Rząd Obrony Narodowej, który został utworzony kilka miesięcy wcześniej, prowadził rozmowy z niemieckim kanclerzem Otto von Bismarckiem w celu znalezienia porozumienia. W dniu 22 stycznia 1871 r. miał miejsce kolejny dzień powstania ludowego, podczas którego tłumy były celem wojska, ale to nie przeszkodziło stolicy skapitulować, podpisując zawieszenie broni z B ismarckiem 6 dni później, 28 stycznia 1871 r., w Château de Versailles.
Oprócz przekazania Alzacji i Lotaryngii Prusom, zawieszenie broni z niemieckim kanclerzem wymagało wyboru i zwołania zgromadzenia narodowego w celu podjęcia decyzji o ostatecznym pokoju. Wybory były jednak stronnicze: z 638 deputowanych wybranych w wyborach powszechnych 8 lutego 1871 r. prawie 400 było monarchistami, nieco ponad 200 republikanami, a 30 bonapartystami. Powodem tego była okupacja wielu departamentów przez najeźdźców, co uniemożliwiło niektórym Francuzom pójście do urn!
W stolicy Paryżanie nadal odmawiali poddania się i uznania pruskiego zwycięstwa, wybierając 37 republikańskich deputowanych z 43, w tym Victora Hugo i Georgesa Clemenceau. Przepaść pogłębiła się między stolicą, kierowaną przez upolitycznioną klasę robotniczą otwartą na idee republikańskie, socjalistyczne, a nawet anarchistyczne, która chciała powstania przeciwko Prusom, a prowincjami, które chciały pokoju.
Część paryżan zdecydowała się zatem chwycić za broń, na czele z Gwardią Narodową i jej 180 tysiącami członków zwerbowanych do konfrontacji z Prusami. Zwłaszcza, żeAdolphe Thiers, wybrany na głowę III Republiki przez nowe zgromadzenie, zezwolił Niemcom na marsz na Pola Elizejskie 1 marca 1871 roku. Był to zbyt daleko posunięty afront. Ponadto zgromadzenie, które zostało przeniesione do Bordeaux od początku oblężenia Paryża, postanowiło przenieść się do Wersalu, rojalistycznego miasta par excellence.
Kulminacja nastąpiła 18 marca, gdy szef rządu tymczasowego zdecydował o aresztowaniu Auguste'a Blanqui, czołowej postaci ruchu ludowego, i wysłaniu wojsk przeciwko paryżanom, dwa dni po rozbrojeniu stolicy poprzez zarekwirowanie armat zakupionych przez paryżan w drodze subskrypcji w celu walki z armią pruską; była to"sprawa armat".
Ale na Butte Montmartre , gdzie paryżanie zebrali armaty, żołnierze bratali się z Garde Nationale i powstańcami, powiększając ich szeregi. Wydarzenia te zapoczątkowały Komunę Paryską, ruch rewolucyjny i rząd powstańczy, który trwał 72 dni .
Główne działania solidarnościowe i społeczne
26 marca komitet centralny Gwardii Narodowej objął rezydencję wHôtel de Ville i zorganizował wybory. 2 dni później nowa republikańska i socjalistyczna rada miejska proklamowała komun ę na Place de l'Hôtel de Ville. Komuna szybko stała się całkowicie niezależna od istniejącego rządu, a klasa robotnicza była podekscytowana tym nowym politycznym ożywieniem. Celem Komunardów było wstrząśnięcie obecnym rząd em i ustanowienie nowego porządku społecznego, który byłby korzystny dla klas pracujących.
W swoim programie z 19 kwietnia 1871 r. Komuna podsumowała to w następujący sposób: "Rewolucja komunardów, zapoczątkowana inicjatywą ludową z 18 marca, inauguruje nową erę eksperymentalnej, pozytywnej i naukowej polityki. To koniec starego rządowego i klerykalnego świata, militaryzmu, funkcjonalizmu, wyzysku, agiotażu, monopoli, przywilejów, którym proletariat zawdzięcza swoją niewolę, a Ojczyzna swoje nieszczęścia i katastrofy".
Rozpoczęła się wówczas intensywna działalność ustawodawcza i podjęto liczne działania solidarnościowe i społeczne, mimo że nie miały one legitymacji w oczach rządu krajowego: dłuższe terminy regulowania długów i spłat, renty dla rannych, wdów i sierot po Gwardii Narodowej, rekwizycje pustych mieszkań na rzecz poszkodowanych w bombardowaniach, tworzeniesierocińców, rozdawanie posiłków, otwarcie obywatelstwa dla obcokrajowców, podniesienie statusu robotników i ich praw, rekwizycje warsztatów zdezerterowanych szefów na rzecz spółdzielni robotniczych, zakaz nakładania przez pracodawców grzywien i potrąceń z pensji, propozycja płacy minimalnej... Potwierdzono również wolność prasy, tworząc szereg skrajnie lewicowych gazet, w tym Le Cri du Peuple, założoną przez Julesa Vallèsa .
Inne środki zostały podjęte w sferze sądownictwa - swobodne małżeństwo za obopólną zgodą, swobodne akty notarialne, zakaz rewizji bez nakazu, inspekcje więzienne - ale także w edukacji. Edukacja stała się świecka i zakazano edukacji wyznaniowej; symbole religijne zostały usunięte z sal lekcyjnych; powołano komisję do zbadania edukacji dziewcząt, a niektóre dzielnice uczyniły szkołę bezpłatną, a także świecką i obowiązkową. W dniu 2 kwietnia 1871 r. Komuna zadekretowała również rozdział Kościoła i państwa oraz zniesienie budżetu na usługi religijne.
Komuna zapoczątkowała również walki feministyczne, wraz z powstaniem pierwszych masowych ruchów kobiecych, kierowanych przez takie federacyjne postacie jak Louise Michel, która walczyła o prawo do pracy, równe płace dla mężczyzn i kobiet oraz prawo kobiet do głosowania. Od tego momentu Komuna uznała związki partnerskie i rozwody za obopólną zgodą, a także zaczęła wprowadzać równe płace.
Krwawy Tydzień i koniec ruchu powstańczego
W obliczu tych innowacyjnych praw, które naruszyły ustalony porządek, w Wersalu, gdzie Alphonse Thiers cieszył się poparciem kanclerza Bismarcka, który podzielał jego pragnienie stłumienia Komunardów, wzrósł gniew. Thiers zebrał armię liczącą 130 000 żołnierzy pod dowództwem marszałka de Mac Mahona, aby odbić Paryż z rąk powstańców i Garde Nationale, która według szacunków liczyła 170 000 ludzi.
W marcu i kwietniu 1871 r. stoczono kilka bitew pod Courbevoie, Rueil, Meudon, Moulineaux, Clamart i Châtillon, ale wojska Versaillais ostatecznie zdominowały konfrontacje, gdy wkroczyły do Paryża podczas "Krwawego Tygodnia ", od 21 do 28 maja 1871 r., i zmiażdżyły ruch powstańczy. W stolicy Versaillais zabijali wszystkich na swojej drodze, kobiety były gwałcone, a masowe gro by wypełnione. Komuniści, zarówno mężczyźni, jak i kobiety, walczyli na barykadach i rozstrzeliwali więźniów w odwecie.
Na ulicach stolicy zniszczono wiele pomników, zarówno z powodu skali walk, jak i chęci komunistów do podważenia symboli państwa . Kolumna Place Vendôme, zwieńczona posągiem Napoleona, została zburzona 16 maja. Palais des Tuileries, Palais d'Orsay, Palais-Royal, Palais de Justice, Palais de la Légion d'Honneur, Bibliothèque Impériale w Luwrze i Ministerstwo Finansów zostały częściowo spalone - niektóre z nich całkowicie. 24 maja 1871 r. spłonął równieżHôtel de Ville de Paris, niszcząc całe archiwum miejskie. Ostatnie walki miały miejsce na cmentarzu Père-Lachaise 28 maja 1871 roku.
Liczbę zabitych Komunistów szacuje się na 20 000 do 30 000, w porównaniu do 1 364 w obozie w Wersalu. Późniejsze działania podjęte podczas wydarzeń Komuny Paryskiej zostały uznane przez lewicę marksistowską, skrajną lewicę i anarchistów, ale wpłynęły na idee polityczne daleko poza nimi.
